Ky leksion ilustron si te shtojme, te fshijme dhe te administrojme perdoruesit dhe grupet nepermjet nderfaqes grafike dhe nderfaqes tekstuale.
Perdoruesit dhe grupet
Llogarite e perdoruesve ( User Accounts) ofrojne mekanizmin per te autentikuar perdoruesit ne sistem dhe per ti autorizuar ato me tej per veprime ne sistem si per shembull per te drejten e leximit apote shkrimit te nje skedari.
Pervec llogarive qe perdoren nga perdoruesit e sistemit ka edhe lloogari perdoruesish ( user accounts ) te cilat perdoren per te autentikuar sherbime ose programe te instaluara ne sistem me synim qe te percaktohet niveli i autorizimit per to.
Cdo llogari perdoruesi identifikohet nga nje numer unik ( user_id )
Gjithashtu perdoruesit mund te grupohen ne grupe te cilat perfaqesohen ne sistem me Llogarite e grupeve ( Group Accounts).
Grupi i perdoruesve ne grupe lehteson autorizimin e tyre per veprime te ndryshme ne sistem si per shembull per te drejtat e hapjes se skedareve apo dosjeve.
Cdo llogari grupi identifikohet nga nje numer unik ( grou_id).
Ne menyre te vecante perdoruesit dhe grupet jane nje mekanizem i mire per te kontrolluar aksesin tek skedaret.
Per cdo skedare percaktohen te drejtat ne nemyre specifike per perdoruesin qe e krijoi ( perdoruesin pronar) per grupin qe e zoteron kete skedar dhe per te gjithe perdoruesit e tjere.
Vetem pronari ose administratori i sistemit ( root) mund te ndryshoje pronesine e skedareve ose dosjeve.
Gjithashtu eshte e mundur qe te percaktohen te drejta mbi sekdaret per perdorues apo grupe te ndryshme ne menyre me te detajuar nepemjet listave te aksesit ( Access Lists ).
Per cdo perdorues te ri Redhat krijon nje grup me te njejtin emer qe quhet grupi privat i atij perdoruesi. Si rregull i vetmi anetar i nje grupi privat eshte perdoruesi me te njejtin emer me te.
Shadow Passwords
Fjalekalimet Hije
Ne nje ambjent me shume perdorues eshte e nevojshme qe te perdorim fjalekalimit hije qe mundeson nga paketa shadow-utils per te rritur sigurine. Per kete arsye fjalekalimet hije aktivizohen si default.
Fjalekalimet hije kane disa avantazhe per kundrejt mekanizmit te vjeter te ruajtjes se fjalekalimeve ne /etc/passwords:
1
Fjalekalimet e enkriptuara te perdoruesve nuk ruhen ne skedarin /etc/passwd i cili duhet te jete i lexueshemng ate gjithe perdoruesit, pasi aty ruhet konfigurimi i llogarise se tyre ne skedarin /etc/shadow qe mund te lezohet vetem nga administratori i sistemit:
Vini re te drejtat mbi skedarin /etc/passwd:
[root@localhost student]# ls /etc/passwd -l
-rw-r--r-- 1 root root 1486 Jan 13 08:58 /etc/passwd
Vini re te drejrat e skedarit /etc/shadow
[root@localhost student]# ls /etc/shadow -l
---------- 1 root root 845 Jan 13 08:58 /etc/shadow
[root@localhost student]#
2
Fjalekalimet hije ruajne informacion mbi moshen e fjalekalimit
3
Fjalekalimet hije lejojne konfigurime ne skedarin etc/login.defs qe forcojne rregullat e sigurise.
Programi grafik User Manager
Programi grafik User Manager ofron funksionalitet e nevojshme per administrimin e perdoruesve duke perfshire:
shtimin e modifikimin dhe fshirjen e perdoruesve.
Per te hapur programin User Manager tek menuja kryesore klikojme ne :
System → Administration → Users and Groups
ose e therrasim ate nga terminali nepermjet
system -config-users
{klikoni mbi foton per ta zmadhuar}
Si rregull User Manager nuk i shfaq llogarite e perdoruesve qe perdor sistemi.
Nese duam di shohim edhe keto account mund te ndryshojme konfigurimin tek Edit -> Preferences
PRAKTIKE:
Krijimi i perdoruesve ne disa sherbime i jep menjehere atyre akses ne sistem nepermjet ketyre sherbimeve. Ndaj duhet te kujdesemi ne menyre te vecante per keto sherbime.
Shembull i zakonshem eshte serveri ftp.
Nese krijojme nje llogari perdoruesi atehere ai ka akses tek dosja e tij home nepermjet nje klienti ftp nese nuk kemi bere konfigurime shtese.
Gjithashtu nese duhet te krijojeme perdorues vetem per kete sherbim duhet te kujdesemi qe te heqim shell e perdoruesit ne /etc/passwd duke e zevendesuar /bin/bash me /sbin/nologin.
Administrimi i perdoruesve nepermjet komandave
Menyra me e thjeshte per te administruar perdoruesit e sistemit eshte nepermjet programit grafik User Manager.
Megjithate nese preferoni linjen e komandave mund te shtoni apo modifikoni perdorues nepermjet komandave:
Per te shtuar nje perdorues perdorim komanden useradd.
Per ti vendosur nje fjalekalim perdoruesit perdorim komanden passwd user
Komanda useadd mund te marre parametra qe percaktojne opsionet e krijimit te nje llogarie perdoruesi:
{klikoni mbi foton per ta zmadhuar}
Per shembull:
Pershkrim i procesit te krijimit te nje perdoruesi
Pavaresisht nese perdorim programin User Manager apo komanden useradd ndodhin disa hapa qe shtojne te dhenat e perdoruesit ne skedare.
Kur ekzekutojme komanden useradd user1 ndodhin veprimet e meposhtme:
tregon se fjalekalimi i perdoruesit ruhet ne /etc/shadow
501
User_Id qe sistem i ka dhen perdoruesit user1. Id-te nga 0=root deri ne 500 rezervohen nga sistemi , ndersa perdoruesve te rinj qe shtohen i caktohen ID e pare e lire duke nisur nga 500.
501
Group_Id
{bosh}
Ne kete hapesire mund te vendosen te dhena te tjera per perdoruesin si emri e mbiemri ose te dhena te tjera pershkruese
/home/user1
Direktoria baze e perdoruesit user1
/bin/bash
Shell qe do te perdore perdoruesi
2 Shtohet nje rresht ne skedarin /etc/shadow
[root@localhost student]# cat /etc/shadow | grep user
Ne rastin e user1 eshte vendosur nje fjalekim me komanden passwd (student) ndesa ne rastin e perdoruesit user2 perdoruesi eshte krijuar me useradd por nuk eshte caktuar ende nje fjalekalim per kete perdorues. Shenjat !! ne /etc/shadow e kycin (lock) llogarine e nje perdoruesi duke mos lejuar qe ai te logohet ne sistem.
3
16126
lastchanged: Kur eshte modifikuar fjalekalimi per here te fundit, matur ne dite qe nga 1 Jan 1970
4
0
Edhe sa dite kane mbetur derisa perdoruesit ti lejohet te ndryshoje fjalekalimin.
5
99999
Edhe sa dite duhen qe fjalekalimi te skadoje.
6
7
Sa dite perpara se fjalekalimi te skadoje do te njoftohet perdoruesi
7
Sa dite pas skadimit te fjalekalimit do te kycet llogaria e perdoruesit?
8
Kur skadon llogaria e perdoruesit:ne dite nga 1 Jan1970. LLogaria nuk mund te perdoret mund te perdoret me pas kesaj date.
